معرفي نشريه
علمی
پژوهشگران و فرهیختگان گرامی، برای بارگذاری مقالات ارزشمند خود در سامانه دو فصلنامه باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، پس از ورود به سامانه، ثبت نام نمایید. رمز ورود شما به سامانه به آدرس ایمیل تان ارسال می گردد. از آن پس با نام کاربری و رمز عبور می توانید به صفحه شخصی خود در سامانه وارد شده و از وضعیت مقاله ارسالی مطلع شوید.
اطلاعات نشریه:
ناشر: دانشگاه آزاد اسلامی
فرمت: الکترونیکی
فایل دسترسی از: scholar.google.com, civilica.com, magiran.com, noormags.ir
نوبت های چاپ: دوفصلنامه
زبان نشریه: فارسی (چکیده انگلیسی)
حوزه تخصصی: باستان شناسی
نوع مجله: علمی
دسترسی به مقالات: رایگان و آزاد
نوع داوری: فرآیند داوری تخصصی به صورت داوری بسته و حداقل 2 داور
ایمیل مجله: m.bastan@iau-shoushtar.ac.ir
این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در راستای عملیاتی نمودن قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی، مقالات ارسالی توسط سامانه مشابهت یاب (همیاب سیناوب) بررسی می شود.
آخرین مقالات منتشر شده
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - نمود شکل‌گیری خانه‌های تاریخی قاجار بر اساس روابط اجتماعی با نگاهی بر بافت زیستی محلات
فاطمه میسمی مریم قاسمی سیچانی محسن افشاری مرتضی نوراییشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402ساختار زنده محله های تاریخی تحت‌تأثیر تعاملات پیچیده اجتماعی در بین ساکنین محله و روابط آنها با محله های پیرامون شکل‌گرفته‌اند. این روابط دارای سلسله‌مراتبی است که با تأثیر خود بر روی کالبد محله باعث به‌وجودآمدن مراکز خاصی در محله به‌عنوان مکان های شکل گیری تعاملات اجتم چکیده کاملساختار زنده محله های تاریخی تحت‌تأثیر تعاملات پیچیده اجتماعی در بین ساکنین محله و روابط آنها با محله های پیرامون شکل‌گرفته‌اند. این روابط دارای سلسله‌مراتبی است که با تأثیر خود بر روی کالبد محله باعث به‌وجودآمدن مراکز خاصی در محله به‌عنوان مکان های شکل گیری تعاملات اجتماعی در اقشار مختلف جامعه از لحاظ سیاسی (میدان‌های مطرح شهر)، اقتصادی (چهارسو بازارها)، مذهبی (مساجد اعظم)، آموزشی (مدارس علمیه) و حتی موارد حل اختلافات (دیوان خانه و وکالت خانه) شده بود. این مراکز در سه مقیاس کلان و در سطح شهر تا مقیاس میانی محله مثل مرکز محله‌ها و مقیاس خرد گذرها و خانه ها ایجاد شده بودند. این طبقه‌بندی وسیع نشان از کهن‌الگوهای نهفته در بافت های تاریخی در تعاملات اجتماعی و پویایی اجتماعی دارد. براین‌اساس این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که ساختارهای کالبدی متقارن با تعاملات اجتماعی در مقیاس محله حکیم و گذرها و خانه های تاریخی برجای‌مانده آن در دوران قاجار کدام اند؟. تحلیل‌های انجام شده بر اساس رویکرد کیفی و پارادایم تفسیری - تاریخی بر روی بافت تاریخی محله حکیم نشان‌دهنده وجود ساختارهای کالبدی شاخص تعاملات اجتماعی در مقیاس‌های متفاوت در سطح محله و فرا محله ای است. در مقیاس خرد (دیوان خانه و وکالت خانه)، در مقیاس میانی (گذرهای اصلی)، در مقیاس محلی (مساجد، تکیه‌ها، مدارس، بازار و بازارچه) و در مقیاس فرا محله ای (مساجد بزرگ شهر و میدان‌ها اصلی شهر) این ساختارهای تعاملات اجتماعی قابل مشاهده هستند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بررسی مهرهای تمدن هخامنشی و بنمایههای تزیینی مشترک آن با مهرهای تمدن میان‌رودان و ایلام
پگاه طالبی میترا شاطریشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402در میان آثار به جامانده از ادوار پیشین، مهرها و اثر مهرها نقش مهمی در شناسایی ویژگی‌‌های تمدن کهن دارند و حاوی اطلاعات ارزشمندی از جنبه‌های گوناگون هستند. این آثار در هر تمدنی ویژگی‌هایی دارند که گاهی خاص هنرمندان همان منطقه و گاه تحت تاثیر ملل و تمدن‌های همجوار شکل چکیده کاملدر میان آثار به جامانده از ادوار پیشین، مهرها و اثر مهرها نقش مهمی در شناسایی ویژگی‌‌های تمدن کهن دارند و حاوی اطلاعات ارزشمندی از جنبه‌های گوناگون هستند. این آثار در هر تمدنی ویژگی‌هایی دارند که گاهی خاص هنرمندان همان منطقه و گاه تحت تاثیر ملل و تمدن‌های همجوار شکل گرفته است. تنوع مهرها و اثر مهرها در هر دوره نشانه پیشرفت فرهنگ و تمدن آن دوران است. در این پژوهش برآن هستیم که به بررسی نقوش و بنمایههای به کار رفته در مهرهای تمدن هخامنشی پردازیم و در گام بعدی این نقوش را با نقوش مهرهای تمدن ایلام و میان‌رودان مقایسه کنیم. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تطبیقی- تحلیلی و به شیوه‌ی کتابخانهای و بر اساس بررسی اطلاعات از 14 مهر تمدن هخامنشی و 10 مهر و اثر مهر تمدن‌های ایلام و میان‌رودان گردآوری شده است و به بررسی این سوال می‌پردازد که نقوش و بنمایههای به کار رفته در مهرهای تمدن هخامنشی چه ویژگی‌هایی دارند و چه نقوش مشترکی بر روی مهرهای سه تمدن هخامنشی، میان‌رودان و ایلام وجود دارد؟ نتایج حاکی از آن است که بسیاری از بنمایههای به کار رفته در مهرها و اثر مهرها از تفکر، باورها و اعتقادات مردمان عصر باستان سرچشمه گرفته است و برخی از آن‌هاریشه طولانی در طبیعت و حقیقت دارند و با زندگی روزمره در ارتباط هستند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - شمایل نگاری نقوش گیاهی در هنر ایران باستان بر اساس نقوش مهرها و مسکوکات
منا منتظری هدشی بیتا سودایی حسین علیزاده حسن درخشیشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402بررسی متون مذهبی نشان دهنده روایات و اساطیری است که نقش پر رنگی در شکل‌گیری فرهنگ تصویری جوامع دارند؛ که به شکل نماد در آثار هنری به نمایش گذاشته شده و منجر به انتقال پیام از طریق تصویر گردیده است. بدینگونه بررسی تصاویر نمادین در آثار هنری منجربه شناخت ایدئولوژی حاکم بر چکیده کاملبررسی متون مذهبی نشان دهنده روایات و اساطیری است که نقش پر رنگی در شکل‌گیری فرهنگ تصویری جوامع دارند؛ که به شکل نماد در آثار هنری به نمایش گذاشته شده و منجر به انتقال پیام از طریق تصویر گردیده است. بدینگونه بررسی تصاویر نمادین در آثار هنری منجربه شناخت ایدئولوژی حاکم بر جوامع میشود. یکی از تصاویر نمادین در هنر ایران باستان استفاده از نقشمایه های گیاهی است. هدف این پژوهش شناسایی، بازخوانی و تفسیر نگاره های گیاهی جهت شناسایی جایگاه آنها در باورهای مذهبی، اساطیری و تداوم و پیوستگی آنان در دوران ایران باستان است. این پژوهش کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانهای - میدانی انجام شده است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل هشتاد مهر هخامنشی، دویست و پنجاه سکه اشکانی و ششصد و نود سکه ساسانی است که با تاکید بر نقوش گیاهی مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان میدهد بین نگاره های گیاهی بکار رفته در مهرها و مسکوکات ایران باستان با باورهای مذهبی و اسطوره های ایرانی پیوستگی قابل ملاحظه ای مشاهده میشود. نگاره های "نخل، رزت، زنبق، انار، بلوط و انگور " از نقوش پرتکرار هستند که در متون مذهبی زرتشتی به آنها پرداخته شده که نشان میدهد این نقوش از دیرباز مقدس بوده و در هنر کاربرد مذهبی داشته اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - بررسی باستان شناسی قلعه قره‌قیه و استحکامات اشکانی حاشیه گذرگاه ارتباطی زنجان
علی نوراللهیشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402قلعه قره‌قیه در ارتفاعات تپه ماهوری حاشیه جنوبی کریدور زنجان و جنوب شرقی شهر زنجان واقع است و دید کاملی بر آن دارد. این کریدور در دوره پیشا تاریخی و تاریخی مسیر اصلی ارتباطات شمال غرب با نواحی مرکزی و شرق ایران و بالعکس بوده است. وجود قلعه‌های متعدد در ارتفاعات حاشیه ای چکیده کاملقلعه قره‌قیه در ارتفاعات تپه ماهوری حاشیه جنوبی کریدور زنجان و جنوب شرقی شهر زنجان واقع است و دید کاملی بر آن دارد. این کریدور در دوره پیشا تاریخی و تاریخی مسیر اصلی ارتباطات شمال غرب با نواحی مرکزی و شرق ایران و بالعکس بوده است. وجود قلعه‌های متعدد در ارتفاعات حاشیه این کریدور نشان‌دهنده اهمیت آن در ارتباطات تجاری و فرهنگی در این دوره است. این قلعه که از مصالح بوم آورد ساخته شده، در دوره میانی و متاخر اشکانی با قلاع دیگر بصورت شبکه‌ای پیوسته و منسجم در ارتفاعات مشرف بر گذرگاه ایجاد شده‌اند. علاوه بر تامین امنیت تجارت و بازرگانی، در مواقع لزوم به عنوان سدی در برابر هجوم به نواحی داخلی‌تر عمل می‌کرده‌اند. به‌گمان با توجه به اوضاع سیاسی و نظامی این منطقه و مناطق همجوار در نیمه دوم دوره میانی و متاخر اشکانی این قلاع جنبه استراتژی داشته و در یک زمان و هماهنگ با هم برای مقابله با تهدیدات فوری و احتمالی بنا شده‌اند که در معماری و شیوه ساخت این قلاع که با مصالح بوم آورد و در دسترس ساخته شده‌اند، بازتاب یافته است. در کنار آثار معماری اندکی که از پی‌های لاشه‌سنگی و گلی قلعه باقی مانده، تعدادی سفال نیز جمع‌آوری گردید. این سفال‌ها شامل سفال‌های جلینگی(کلینکی)، سفال‌های معمولی، سفال قرمز و لعابدار می‌باشند. بررسی و مطالعه این سفال‌ها از نظر فنی و شیوه ساخت قابل مقایسه با سفال‌های نواحی شمال شرق، شمال و نواحی مرکزی و همچنین نواحی غرب و شمال غرب هستند و بازتابی از شاخصه‌های سفال این مناطق هستند. این موضوع از آنجا ناشی میشود که این منطقه حلقه ارتباطی این نواحی با همدیگر بوده و این سنت‌های سفالی که در مناطق پیشگفته رواج داشته در این منطقه با هم تلاقی داشته و تاثیر متقابلی با هم داشته‌اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - بررسی میدانی محوطه‌های باستانی شهرستان چالوس و منطقه کلاردشت مازندران
عاطفه رسولی میثم میری آهودشتیشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402تپه‌های باستانی در حقیقت عناصر فرهنگی – اجتماعی، تاریخ، میراث فرهنگی و هویت گذشته نیاکان ما را نشان میدهد. لذا ثبت و بررسی تپه‌ها و محوطه‌های باستانی، می‌تواند در حفاظت از این آثار کمک شایانی کند. استان مازندران به دلیل شرایط مناسب اقلیمی و زیست محیطی از گذشته‌ها چکیده کاملتپههای باستانی در حقیقت عناصر فرهنگی – اجتماعی، تاریخ، میراث فرهنگی و هویت گذشته نیاکان ما را نشان میدهد. لذا ثبت و بررسی تپه‌ها و محوطه‌های باستانی، می‌تواند در حفاظت از این آثار کمک شایانی کند. استان مازندران به دلیل شرایط مناسب اقلیمی و زیست محیطی از گذشته‌های دور محل اقامت گروه‌های انسانی بوده است. شهرستان چالوس که منطقه مورد بحث در این پژوهش می‌باشد، از شهرهای قدیمی استان مازندران است که در جلگه میانی سواحل دریای خزر واقع شده است. این شهر سابقه تاریخی فراوانی دارد و نام آن در گذشته‌های دور شالوس بوده است که در پیرامون آن دو شهر کوچک دیگر به نام کبیره و کچه نیز وجود داشته است. هدف از این پژوهش، معرفی و کشف محوطه‌های باستانی شهرستان چالوس، مطالعه سفال‌های مکشوفه از این محوطه‌ها و تعیین قدمت آنها می‌باشد. در این تحقیق، با استفاده از بررسی میدانی و مشاهدات عینی به کشف محوطه‌های باستانی شهرستان چالوس و مطالعه سفال‌های مکشوفه از این محوطه‌ها پرداخته شده است. در پژوهش فوق، پنج محوطه باستانی شامل محوطه‌های خانه‌سر، کُلُمه، کُمِرلَت، کوتاه‌کشک و قلعه‌سنگی مورد شناسایی قرار گرفتند و با استفاده از سفال‌های جمع‌آوری شده از سطح این محوطه‌ها، مورد مطالعه دقیق قرار گرفته و قدمت آنها مشخص گردیده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که بیشتر محوطه‌های باستانی شهرستان چالوس در بخش مرزن‌آباد و کلاردشت واقع شده‌اند و بر اساس سفال‌های مکشوفه از آنها، می‌توان گفت بیشتر محوطه‌های فوق مربوط به عصر آهن III و دوره‌های تاریخی به ویژه دوره اشکانی و ساسانی هستند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - مطالعه و بررسی20 نمونه سفال کلینکی استان کردستان و انجام آزمایش های مقایسه ای با نمونه رُس های برداشته شده از منطقه ی هشمیز
حسام الدین شهیدی همدانی علی اصغر میرفتاح بابک ژالهشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402پس از اخذ مجوز از پژوهشکده باستان شناسی، بیست قطعه سفال کلینکی به دو روش پیمایشی و در مواردی که طی بررسی سطحی، امکان یافت نمونه ای که شرایط لازم برای انجام آزمایشات را نداشت، از نمونه های جمع آوری شده در بانک سفال استان کردستان، استفاده شد. همچنین نمونه‌‌های خاک رس نیز چکیده کاملپس از اخذ مجوز از پژوهشکده باستان شناسی، بیست قطعه سفال کلینکی به دو روش پیمایشی و در مواردی که طی بررسی سطحی، امکان یافت نمونه ای که شرایط لازم برای انجام آزمایشات را نداشت، از نمونه های جمع آوری شده در بانک سفال استان کردستان، استفاده شد. همچنین نمونه‌‌های خاک رس نیز، از روستای هشمیز استان کردستان، جهت آزمایش و تجزیه عنصری، با هدف به دست آوردن تکنولوژی تولید و شناسایی منشاء این نوع سفال جهت پاسخ به بوم آور بودن یا وارداتی بودن این نوع سفال شاخص استخراج شد. آزمایش‌های صورت گرفته شامل پراش اشعه ایکس(XRD)، آنالیز حرارتی افتراقی(DTA/TG) و طیف سنجی فلورسانس اشعه ایکس(XRF) بود. به استثنای یک نمونه، آنالیز‌های به دست آمده معرف یک گروه شیمیایی و کانی شناسی همجنس بودند. فاز‌های کانی شناسی مشاهده شده عبارت بودند از کوارتز، فلدسپات پتاسیم (میکرو کلین) و پلاژیوکلاز (آلبیت و اولیگوکلاز). از مطالعه ی آزمایش‌های XRD، دو نمونه خاک رس بومی این منطقه، حضور کوارتز، کائولینیت، میکا، فلدسپات و پلاژیوکلاز مشاهده شد. وجود پیک گرماگیر در آنالیز حرارتی افتراقی (DTA/TG) در نمونه ی شاهد و عدم وجود آن در منحنی نمونه سفال‌ها، نشان داد که دمای پخت سفال‌ها بالاتر از 550-600 درجه سانتی گراد بوده است؛ آزمایش پخت در دمای بین 400-1200 درجه سانتیگراد در محیط احیاء نشان داد که کانی میکا در دمای بیش از 900 درجه سانتی گراد ناپدید می گردد. از این رو، دمای پخت سفال‌ها باید بالاتر از 900 درجه سانتیگراد باشد. نزدیک بودن نتایج آزمایش‌های شیمیایی سفال‌ها و تجزیه ی عنصری خاک رس‌های برداشته شده از منطقه، نشان دهنده ی تولید بومی این نوع سفال است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - نقش و اهمیت سایت های باستانی از دیدگاه کارآفرینی و گردشگری منظر
امیر هاشم پور مافیشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402سایت های باستانی نتیجه فعالیت انسان یا فعل و انفعالات طبیعت در یک مکان خاص می باشند که می توان گفت شامل آثار ریز و درشتی است که در گذر زمان بقایای آن برای ما باستان شناسان باقیمانده است که براساس آن به تفسیر و تبیین انها بپردازیم. صنعت گردشگری و توریسم به عنوان عامل مه چکیده کاملسایت های باستانی نتیجه فعالیت انسان یا فعل و انفعالات طبیعت در یک مکان خاص می باشند که می توان گفت شامل آثار ریز و درشتی است که در گذر زمان بقایای آن برای ما باستان شناسان باقیمانده است که براساس آن به تفسیر و تبیین انها بپردازیم. صنعت گردشگری و توریسم به عنوان عامل مهمی در جهت رشد است که مدام با تقاضای افراد جامعه رو به روست و همچنین بستری لازم و کارآمد جهت کارآفرینی محسوب می‌گردد. گسترش صنعت توریسم به ویژه گردشگری منظر، در ایران علاوه بر توسعه اقتصادی و فرهنگی در ایجاد همدلی بیشتر بین اقوام و فرهنگ های ایران در افزایش همگرایی بین اقشار مختلف کشور نقش چشمگیری دارد. موضوع منظر در مبحث مکان های انسانی قرار می گیرد. در سال های اخیر ارگان های متولی به توسعه کارآفرینی بیش از پیش توجه ویژه ای دارند و گسترش آن را راهکاریی جهت رونق اقتصادی قلمداد می‌کنند، در نیم قرن گذشته به دلایلی اعم از شغل و مشکلات عدیده شاهد مهاجرت بسیاری از مردمان روستاها و مناطقی با قابلیت های گردشگری، به شهرها گردیده است که توسعه صنعت گردشگری با ایجاد اشتغال و کمک به رفع بیکاری و توسعه ثروت می تواند در کنترل این پدیده کمک شایانی نماید. ضمن اینکه این موضوع باعث گسترش فرهنگ و آشنایی با گردشگری منظر و سایت ها و محوطه های باستانی و آثار تاریخی فرهنگی که اهمیت بسزایی دارد گردیده و بستر فرهنگی مناسبی برای حفاظت و صیانت از آنها فراهم آورده است. با این هدف سؤال اساسی و مهم پژوهش می‌تواند این باشد سایت های باستانی تا چه حد می توانند در حوزه کارآفرینی و گردشگری منظر موثر باشد؟ در خلال این پژوهش ضمن بیان عوامل شناخته شده در حوزه کارآفرینی گردشگری منظر به چون و چرایی، پدید آمدن مظاهر فرهنگ، تمدن و منظر که علاوه بر انتقال یافته هایی که به ارتقای بینش گردشگران ختم می شود پرداخته خواهد شد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - بررسی تطبیقی وتحلیلی ایزدبانو(مادر خداها )در اساطیر ایران و یونان باستان
محمدتقی فاضلیشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402اساطیر در دوران باستان از اهمیت ویژه‎ای برخوردار بودند.زیرا اسطوره، به دین و فرهنگ و ادبیات ملی هر قومی هویت می‎بخشد. ایزد بانو و الهه‎ها در باورها و اعتقادات مردم باستان اهمیت والایی داشتند. بیشتر این خدایان و ایزدان زن بودند و به آن‎ها ایزد بانو یا ماد چکیده کاملاساطیر در دوران باستان از اهمیت ویژهای برخوردار بودند.زیرا اسطوره، به دین و فرهنگ و ادبیات ملی هر قومی هویت میبخشد. ایزد بانو و الههها در باورها و اعتقادات مردم باستان اهمیت والایی داشتند. بیشتر این خدایان و ایزدان زن بودند و به آنها ایزد بانو یا مادر خدا میگفتند .اعتقاد به قدرت باروری و تنازع بقا زنان، در نمادها و افسانهها تجلی یافته است. اما در دوره‌های بعد مقام زن از مادر خدایی به همسر خدایی و مقامی بعد از ایزد مذکر قرار میگیرد و کمکم از صحنههای اجتماعی به درون خانهها کشیده میشود. در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﺗـﻼش ﺑـﺮ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﺑﻊ اوﺳﺘﺎﻳﻲ و ﭘﻬﻠﻮی و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﻲ و ﻋﺮﺑﻲ ولاتین باروش تاریخی ،تطبیق وتحلیل ایزدبانوها بخصوص درفرهنگ اسطوره ی ایران ویونان موردبررسی قراربگیرد.یافته های پژوهش نشان می دهد که زن درفرهنگ اساطیری مردم کشورهای ایران و یونان مقام و منزلت والایی داشته است و به عنوان مادر خدا در بین مردم پرستش میشد وبر این باور، معابد و پرستشگاههایی را به خود اختصاص داد. پرونده مقاله
پربازدیدترین مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - مروری بر پارچه ها، پوشاک، نقوش و نمادهای آنها در دوره هخامنشی
علی اکبر ذوالریاستین سارا روحانیشماره 2 , دوره 11 , پاییز-زمستان 1401یکی از راه های شناخت اقوام گوناگون در دوران باستان از طریق شکل و ظاهر پوشاک آنها بوده است. مدارک و منابع نشان می دهند که در دوره هخامنشی بیشتر پارچه ها از جنس پشم، پنبه و کتان بوده و اگر چه آنان به لحاظ تجارت با سرزمین های دیگر با پارچه های ابریشمی آشنا بوده اند، ولی در چکیده کاملیکی از راه های شناخت اقوام گوناگون در دوران باستان از طریق شکل و ظاهر پوشاک آنها بوده است. مدارک و منابع نشان می دهند که در دوره هخامنشی بیشتر پارچه ها از جنس پشم، پنبه و کتان بوده و اگر چه آنان به لحاظ تجارت با سرزمین های دیگر با پارچه های ابریشمی آشنا بوده اند، ولی در آن زمان از چگونگی پرورش کرم ابریشم اطلاعی نداشتند. در خصوص ریسندگی این دوره، نمونه هایی از دوک های دستی سوراخ دار و دوک های بلند به ترتیب در مناطق آذربایجان و خوزستان کشف شده است. در دوره هخامنشی پارچه زری که در تار آن طلا یا نقره به کار می رفته است، شهرت داشته و بنابر اشاره اوستا، ایرانیان در آن عصر با نساجی پارچه به خوبی آشنا بودند و گاه پارچه‌ها و جامه‌ها را زر دوزی می‌کردند. در مورد طرح پوشاک این دوران به آثاری از جمله سنگ نگاره های بیستون، نقش رستم، تخت جمشید، تندیس مصری داریوش، گنجینه جیحون و بقایای پوشاک یافت شده در تپه های آلتای می توان اشاره کرد که بر اساس آنها طرح و سبک پوشاک این دوران مشخص می شود. طرح و نقش به کار رفته در پارچه های هخامنشیان بوسیله روش های بافندگی رایج در آن زمان یا توسط فرایند های گوناگون رنگرزی بر روی پارچه ها نقش می شده و بیشتر با شکل های هندسی، نقوش گیاهی و جانوری مزین شده بودند که هرکدام بیانگر نشان و نمادی خاص بوده اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - تبرزین فلزی دراویش، اسباب عرفانی
محمد اسمعیل خلجی آراز نجفی فرزاد مافیشماره 2 , دوره 12 , پاییز-زمستان 1401دروایش ایران در جرگه صوفیان ، نحله های باستانی و مذهبی به شمار می آیند که در سیر سلوک آیینی خود از تبر و تبرزین استفاده می کنند. دلایل استفاده از این ابزار از سوی دراویش درهاله ای از ابهام قرار دارد. ازاین رو در پژوهش حاضر به جهت روشن شدن دلایل و نوع کارکرد این سلاح از چکیده کاملدروایش ایران در جرگه صوفیان ، نحله های باستانی و مذهبی به شمار می آیند که در سیر سلوک آیینی خود از تبر و تبرزین استفاده می کنند. دلایل استفاده از این ابزار از سوی دراویش درهاله ای از ابهام قرار دارد. ازاین رو در پژوهش حاضر به جهت روشن شدن دلایل و نوع کارکرد این سلاح از سوی دراویش، با استناد به منابع مکتوب تاریخی و اطلاعات اسنادی به فلسفه وجودی آن از دوره‌های پیش و بعد از اسلام پرداخته‌شده است و باهدف پژوهش کتابخانهای و به روش پژوهش تحلیلی – تاریخی ابتدا پیشینه تاریخی ظهور تبرزین‌های فلزی در فلات ایران مورد ارزیابی قرارگرفته است و با استناد به مستندات تاریخی ریشه و جایگاه ارزش معنوی تبر در فرهنگ و باور دراویش بررسی‌شده است و به دنبال پاسخ و راستی آزمایی این فرضیه هستیم که به نظر می‌رسد تبرزین از سوی اسواران و شهسواران در دوره‌های ساسانی متداول شده است و اسواران جنگاورانی بودند که در دوره‌های اسلامی در حفظ تمامیت ارضی، دینی و فرهنگی ایران باستان کوشش نمودند و متناسب با اقتضائات فرهنگی و دینی مردم در قامت صوفیان و دراویش منافع فرقه‌ای را در شهرها دنبال کردند. نتیجه اینکه دراویش در زمره فرقه‌های باستانی هستند که در سیر حوادث تاریخی از دوره‌های آغازین اسلام تا پایان دوره قاجار با اشکال مختلف صوفیانه در جامعه ایرانی حضور یافته‌اند و از دوره صفویه به بعد از سوی روسای طبقات صوفی و پادشاهان صفوی مأموریت چشم و گوش اطلاعاتی را به عهده داشتند؛ و از تبرزین‌های فلزی به جهت حفظ امنیت شخصی و انجام مأموریت‌ها استفاده کردند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - شمایل نگاری نقوش گیاهی در هنر ایران باستان بر اساس نقوش مهرها و مسکوکات
منا منتظری هدشی بیتا سودایی حسین علیزاده حسن درخشیشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402بررسی متون مذهبی نشان دهنده روایات و اساطیری است که نقش پر رنگی در شکل‌گیری فرهنگ تصویری جوامع دارند؛ که به شکل نماد در آثار هنری به نمایش گذاشته شده و منجر به انتقال پیام از طریق تصویر گردیده است. بدینگونه بررسی تصاویر نمادین در آثار هنری منجربه شناخت ایدئولوژی حاکم بر چکیده کاملبررسی متون مذهبی نشان دهنده روایات و اساطیری است که نقش پر رنگی در شکل‌گیری فرهنگ تصویری جوامع دارند؛ که به شکل نماد در آثار هنری به نمایش گذاشته شده و منجر به انتقال پیام از طریق تصویر گردیده است. بدینگونه بررسی تصاویر نمادین در آثار هنری منجربه شناخت ایدئولوژی حاکم بر جوامع میشود. یکی از تصاویر نمادین در هنر ایران باستان استفاده از نقشمایه های گیاهی است. هدف این پژوهش شناسایی، بازخوانی و تفسیر نگاره های گیاهی جهت شناسایی جایگاه آنها در باورهای مذهبی، اساطیری و تداوم و پیوستگی آنان در دوران ایران باستان است. این پژوهش کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانهای - میدانی انجام شده است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل هشتاد مهر هخامنشی، دویست و پنجاه سکه اشکانی و ششصد و نود سکه ساسانی است که با تاکید بر نقوش گیاهی مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان میدهد بین نگاره های گیاهی بکار رفته در مهرها و مسکوکات ایران باستان با باورهای مذهبی و اسطوره های ایرانی پیوستگی قابل ملاحظه ای مشاهده میشود. نگاره های "نخل، رزت، زنبق، انار، بلوط و انگور " از نقوش پرتکرار هستند که در متون مذهبی زرتشتی به آنها پرداخته شده که نشان میدهد این نقوش از دیرباز مقدس بوده و در هنر کاربرد مذهبی داشته اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - بررسی تطبیقی وتحلیلی ایزدبانو(مادر خداها )در اساطیر ایران و یونان باستان
محمدتقی فاضلیشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402اساطیر در دوران باستان از اهمیت ویژه‎ای برخوردار بودند.زیرا اسطوره، به دین و فرهنگ و ادبیات ملی هر قومی هویت می‎بخشد. ایزد بانو و الهه‎ها در باورها و اعتقادات مردم باستان اهمیت والایی داشتند. بیشتر این خدایان و ایزدان زن بودند و به آن‎ها ایزد بانو یا ماد چکیده کاملاساطیر در دوران باستان از اهمیت ویژه‎ای برخوردار بودند.زیرا اسطوره، به دین و فرهنگ و ادبیات ملی هر قومی هویت می‎بخشد. ایزد بانو و الهه‎ها در باورها و اعتقادات مردم باستان اهمیت والایی داشتند. بیشتر این خدایان و ایزدان زن بودند و به آن‎ها ایزد بانو یا مادر خدا می‎گفتند .اعتقاد به قدرت باروری و تنازع بقا زنان، در نمادها و افسانه‎ها تجلی یافته است. اما در دوره‎های بعد مقام زن از مادر خدایی به همسر خدایی و مقامی بعد از ایزد مذکر قرار می‎گیرد و کم‎کم از صحنه‎های اجتماعی به درون خانه‎ها کشیده می‎شود. در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﺗـﻼش ﺑـﺮ اﻳـﻦ اﺳـﺖ ﺑـﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﺑﻊ اوﺳﺘﺎﻳﻲ و ﭘﻬﻠﻮی و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﻲ و ﻋﺮﺑﻲ ولاتین باروش تاریخی ،تطبیق وتحلیل ایزدبانوها بخصوص درفرهنگ اسطوره ی ایران ویونان موردبررسی قراربگیرد.یافته های پژوهش نشان می دهد که زن درفرهنگ اساطیری مردم کشورهای ایران و یونان مقام و منزلت والایی داشته است و به عنوان مادر خدا در بین مردم پرستش می‎شد وبر این باور، معابد و پرستشگاه‎هایی را به خود اختصاص داد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - شمایل شناسی سکه های سلجوقیان ایران و روم از منظر گفتمان مذهب بر اساس دیدگاه اروین پانوفسکی
شهره بیروتی پرناز گودرزپروری امیر باقری گرمارودیشماره 2 , دوره 12 , پاییز-زمستان 1401سکه های سلجوقی از منظر زیبایی نقشمایه ها وتنوع شعائر مذهبی، یکی از بهترین سکه های اسلامی می باشند که می بایست موشکافانه و دقیق ازمنظرشمایل نگارانه وشمایل شناسانه،توصیف،تحلیل و تفسیر گردند تا بن مایه های اندیشه و فلسفه وجودی آن ها شناسایی گردد.مهمترین جریان فکری که از هر چکیده کاملسکه های سلجوقی از منظر زیبایی نقشمایه ها وتنوع شعائر مذهبی، یکی از بهترین سکه های اسلامی می باشند که می بایست موشکافانه و دقیق ازمنظرشمایل نگارانه وشمایل شناسانه،توصیف،تحلیل و تفسیر گردند تا بن مایه های اندیشه و فلسفه وجودی آن ها شناسایی گردد.مهمترین جریان فکری که از هر لحاظ تاثیر عمیقی بر ضرب عناصربصری وهمچنین شعائرمذهبی روی این گروه ازسکه ها گذاشت،گفتمان مذهب بود که تحت تاثیر باورهای مذهبی،درزیباترین شکل خود بر روی سکه ها حک گردید.هدف از پژوهش،بررسی نقشمایه های غالب برسکه ها با رویکرد شمایل شناسانه درطی گام های سه گانه توصیف،تحلیل وتفسیر است تا بتوانیم به پیوندهای عمیق مکنون بین ظاهر یک متن تصویری وآنچه خارج ازمتن بصورت قراردادهای مذهبی تعریف شده است،دست یابیم. پژوهش حاضر با رویکردی متفاوت از شیوه های مرسوم سکه شناسی،در پی پاسخ به این پرسش است که ازمنظرشمایل شناسی اروین پانوفسکی،عناصر بصری حاکم درسکه ها چگونه تحلیل وتفسیر میگردند؟فرضیه آن است که صرف نظر ازمنظرزیبایی شناسانه،برمفاهیم فراتری دلالت مینمایند که همسو با باورهای آیینی واعتقادات مذهبی متنوع است.پژوهش، به روش تحلیلی تاریخی،با استنادبه مطالعات کتابخانه ای،بررسی میدانی وگزینش هدفمند داده های موزه ای نشان می دهد عناصر بصری حاکم در سکه ها دردوران سلجوقیان ایران به تمغاها و عنصر بصری تیر و کمان خلاصه شده و در زمان سلجوقیان روم به سوارکار با تیروکمان و نقشمایه شیر و خورشید ارجاع داده می شود که هر کدام با معانی قراردادی خاصی با مفاهیم فلسفی موجود قرابت داشته،تحلیل وتفسیرشمایل شناسانه ازمنظرگفتمان مذهب و فرهنگ،در دوره های حاکمان متعدد،مورد مقایسه تحلیلی وتطبیقی قرارگرفته ومشاهده گردیده تحت تاثیر سیاستهای دینی و یا بی سیاستی مذهبی، ضرب نقشمایه ها بهمراه شعائر مذهبی برروی سکه ها صورت گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - بررسی مهرهای تمدن هخامنشی و بنمایههای تزیینی مشترک آن با مهرهای تمدن میان‌رودان و ایلام
پگاه طالبی میترا شاطریشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402در میان آثار به جامانده از ادوار پیشین، مهرها و اثر مهرها نقش مهمی در شناسایی ویژگی‌‌های تمدن کهن دارند و حاوی اطلاعات ارزشمندی از جنبه‌های گوناگون هستند. این آثار در هر تمدنی ویژگی‌هایی دارند که گاهی خاص هنرمندان همان منطقه و گاه تحت تاثیر ملل و تمدن‌های همجوار شکل چکیده کاملدر میان آثار به جامانده از ادوار پیشین، مهرها و اثر مهرها نقش مهمی در شناسایی ویژگی‌‌های تمدن کهن دارند و حاوی اطلاعات ارزشمندی از جنبه‌های گوناگون هستند. این آثار در هر تمدنی ویژگی‌هایی دارند که گاهی خاص هنرمندان همان منطقه و گاه تحت تاثیر ملل و تمدن‌های همجوار شکل گرفته است. تنوع مهرها و اثر مهرها در هر دوره نشانه پیشرفت فرهنگ و تمدن آن دوران است. در این پژوهش برآن هستیم که به بررسی نقوش و بن‍‍‍‍مایههای به کار رفته در مهرهای تمدن هخامنشی پردازیم و در گام بعدی این نقوش را با نقوش مهرهای تمدن ایلام و میان‌رودان مقایسه کنیم. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تطبیقی- تحلیلی و به شیوه‌ی کتابخانهای و بر اساس بررسی اطلاعات از 14 مهر تمدن هخامنشی و 10 مهر و اثر مهر تمدن‌های ایلام و میان‌رودان گردآوری شده است و به بررسی این سوال می‌پردازد که نقوش و بنمایههای به کار رفته در مهرهای تمدن هخامنشی چه ویژگی‌هایی دارند و چه نقوش مشترکی بر روی مهرهای سه تمدن هخامنشی، میان‌رودان و ایلام وجود دارد؟ نتایج حاکی از آن است که بسیاری از بنمایههای به کار رفته در مهرها و اثر مهرها از تفکر، باورها و اعتقادات مردمان عصر باستان سرچشمه گرفته است و برخی از آن‌هاریشه طولانی در طبیعت و حقیقت دارند و با زندگی روزمره در ارتباط هستند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - بررسی و مطالعه ی نمادین و تطبیقی شیردال در آثار دوره هخامنشی
سارا صادقی فرزاد فیضی زینب خسرویشماره 2 , دوره 9 , پاییز-زمستان 1398 -
دسترسی آزاد مقاله
8 - بررسی میدانی محوطه‌های باستانی شهرستان چالوس و منطقه کلاردشت مازندران
عاطفه رسولی میثم میری آهودشتیشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402تپه‌های باستانی در حقیقت عناصر فرهنگی – اجتماعی، تاریخ، میراث فرهنگی و هویت گذشته نیاکان ما را نشان میدهد. لذا ثبت و بررسی تپه‌ها و محوطه‌های باستانی، می‌تواند در حفاظت از این آثار کمک شایانی کند. استان مازندران به دلیل شرایط مناسب اقلیمی و زیست محیطی از گذشته‌ها چکیده کاملتپههای باستانی در حقیقت عناصر فرهنگی – اجتماعی، تاریخ، میراث فرهنگی و هویت گذشته نیاکان ما را نشان میدهد. لذا ثبت و بررسی تپه‌ها و محوطه‌های باستانی، می‌تواند در حفاظت از این آثار کمک شایانی کند. استان مازندران به دلیل شرایط مناسب اقلیمی و زیست محیطی از گذشته‌های دور محل اقامت گروه‌های انسانی بوده است. شهرستان چالوس که منطقه مورد بحث در این پژوهش می‌باشد، از شهرهای قدیمی استان مازندران است که در جلگه میانی سواحل دریای خزر واقع شده است. این شهر سابقه تاریخی فراوانی دارد و نام آن در گذشته‌های دور شالوس بوده است که در پیرامون آن دو شهر کوچک دیگر به نام کبیره و کچه نیز وجود داشته است. هدف از این پژوهش، معرفی و کشف محوطه‌های باستانی شهرستان چالوس، مطالعه سفال‌های مکشوفه از این محوطه‌ها و تعیین قدمت آنها می‌باشد. در این تحقیق، با استفاده از بررسی میدانی و مشاهدات عینی به کشف محوطه‌های باستانی شهرستان چالوس و مطالعه سفال‌های مکشوفه از این محوطه‌ها پرداخته شده است. در پژوهش فوق، پنج محوطه باستانی شامل محوطه‌های خانه‌سر، کُلُمه، کُمِرلَت، کوتاه‌کشک و قلعه‌سنگی مورد شناسایی قرار گرفتند و با استفاده از سفال‌های جمع‌آوری شده از سطح این محوطه‌ها، مورد مطالعه دقیق قرار گرفته و قدمت آنها مشخص گردیده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که بیشتر محوطه‌های باستانی شهرستان چالوس در بخش مرزن‌آباد و کلاردشت واقع شده‌اند و بر اساس سفال‌های مکشوفه از آنها، می‌توان گفت بیشتر محوطه‌های فوق مربوط به عصر آهن III و دوره‌های تاریخی به ویژه دوره اشکانی و ساسانی هستند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - سرآغاز کشاورزی نظام مند در ایران بر اساس تحقیقات باستانشناسی و مرور وضعیت آن در دوران تاریخ باستانی
امید مسعودی فرشماره 2 , دوره 7 , پاییز-زمستان 1396 -
دسترسی آزاد مقاله
10 - بررسی باستان شناسی قلعه قره‌قیه و استحکامات اشکانی حاشیه گذرگاه ارتباطی زنجان
علی نوراللهیشماره 1 , دوره 13 , بهار-تابستان 1402قلعه قره‌قیه در ارتفاعات تپه ماهوری حاشیه جنوبی کریدور زنجان و جنوب شرقی شهر زنجان واقع است و دید کاملی بر آن دارد. این کریدور در دوره پیشا تاریخی و تاریخی مسیر اصلی ارتباطات شمال غرب با نواحی مرکزی و شرق ایران و بالعکس بوده است. وجود قلعه‌های متعدد در ارتفاعات حاشیه ای چکیده کاملقلعه قره‌قیه در ارتفاعات تپه ماهوری حاشیه جنوبی کریدور زنجان و جنوب شرقی شهر زنجان واقع است و دید کاملی بر آن دارد. این کریدور در دوره پیشا تاریخی و تاریخی مسیر اصلی ارتباطات شمال غرب با نواحی مرکزی و شرق ایران و بالعکس بوده است. وجود قلعه‌های متعدد در ارتفاعات حاشیه این کریدور نشان‌دهنده اهمیت آن در ارتباطات تجاری و فرهنگی در این دوره است. این قلعه که از مصالح بوم آورد ساخته شده، در دوره میانی و متاخر اشکانی با قلاع دیگر بصورت شبکه‌ای پیوسته و منسجم در ارتفاعات مشرف بر گذرگاه ایجاد شده‌اند. علاوه بر تامین امنیت تجارت و بازرگانی، در مواقع لزوم به عنوان سدی در برابر هجوم به نواحی داخلی‌تر عمل می‌کرده‌اند. به‌گمان با توجه به اوضاع سیاسی و نظامی این منطقه و مناطق همجوار در نیمه دوم دوره میانی و متاخر اشکانی این قلاع جنبه استراتژی داشته و در یک زمان و هماهنگ با هم برای مقابله با تهدیدات فوری و احتمالی بنا شده‌اند که در معماری و شیوه ساخت این قلاع که با مصالح بوم آورد و در دسترس ساخته شده‌اند، بازتاب یافته است. در کنار آثار معماری اندکی که از پی‌های لاشه‌سنگی و گلی قلعه باقی مانده، تعدادی سفال نیز جمع‌آوری گردید. این سفال‌ها شامل سفال‌های جلینگی(کلینکی)، سفال‌های معمولی، سفال قرمز و لعابدار می‌باشند. بررسی و مطالعه این سفال‌ها از نظر فنی و شیوه ساخت قابل مقایسه با سفال‌های نواحی شمال شرق، شمال و نواحی مرکزی و همچنین نواحی غرب و شمال غرب هستند و بازتابی از شاخصه‌های سفال این مناطق هستند. این موضوع از آنجا ناشی میشود که این منطقه حلقه ارتباطی این نواحی با همدیگر بوده و این سنت‌های سفالی که در مناطق پیشگفته رواج داشته در این منطقه با هم تلاقی داشته و تاثیر متقابلی با هم داشته‌اند. پرونده مقاله
